ALLE BASISINFORMATIE VOOR JE SPREEKBEURT!
De Tweede Wereldoorlog was een ingrijpende gebeurtenis in de geschiedenis. Dit overzicht biedt een raamwerk om de belangrijkste ontwikkelingen te begrijpen, al blijft het onmogelijk om alle menselijk leed en complexiteit volledig te vatten. Niettemin: de Tweede Wereldoorlog in 10 stappen!
1. De oude wereldorde
De Eerste Wereldoorlog (1914-1918) eindigde met een nederlaag voor Duitsland. Het Verdrag van Versailles legde strenge voorwaarden op. In Rusland braken de communisten na de revolutie van 1917 door en vormden in 1922 de Sovjet-Unie, een enorm rijk over Europa en Azië.
2. De opkomst van Hitler
Adolf Hitler, verbitterd door de Duitse nederlaag, richtte de NSDAP op. In zijn boek Mein Kampf schreef hij dat Joden een slecht mensenras waren en Duitsland meer grondgebied nodig had. Door de economische crisis en angst voor communisme won hij in 1933 de verkiezingen. Hij schakelde tegenstanders uit en bouwde een nieuw leger op.
3. De As van het kwaad
Duitsland, Italië en Japan vormden de As-mogendheden. Italië wilde kolonies in Afrika, Japan streefde naar macht in Azië en had grondstoffen nodig uit landen zoals Nederlands-Indië. In augustus 1939 sloot Duitsland een niet-aanvalsverdrag met de Sovjet-Unie. Een maand later viel Duitsland Polen binnen.
4. De bezetting
Na Polen vielen Duitsland in 1940 ook Denemarken, Noorwegen, Nederland, België, Luxemburg en Frankrijk aan. Engeland bleef overeind dankzij sterke luchtmachtsverdediging. In 1941 viel Hitler verrassend de Sovjet-Unie aan. Japan viel in 1941-1942 onder meer Nederlands-Indië en Amerikaanse eilanden aan, waardoor de VS in oorlog raakten.
5. Het dagelijks leven
In West-Europa was de bezetting relatief mild: nieuwe regels en schaarste aan voedsel en brandstof. Voor Joden veranderde meteen alles. De rest van de bevolking durfde weinig te ondernemen, sommigen werkten zelfs mee met de Duitsers. Naarmate Duitsland terrein verloor, werd het regime strenger.
6. De Jodenvervolging
Hitler wilde het Joodse ras uitroeien. Tijdens de Wannsee Konferenz werd de grootschalige aanpak geregeld: de Endlösung. Miljoenen Joden werden naar vernietigingskampen in Oost-Europa gebracht en vermoord. Ook homoseksuelen en Roma en Sinti werden vervolgd.
7. Het verzet
Tegen bezetting en Jodenvervolging kwam verzet. In Oost-Europa waren er partizanengroepen, in West-Europa kleinschaliger acties. Verzetsstrijders regelden onderduikadressen, valse bonnen en verspreidden illegale krantjes. Wie betrapt werd, riskeerde marteling en dood. Slechts een klein percentage van de bevolking deed actief mee.
8. Het Oostfront
De ommekeer begon in 1941 toen Duitsland de Sovjet-Unie aanviel. Na aanvankelijke successen liep de Duitse aanval vast. Vanaf 1943 werd Duitsland teruggedrongen door het veel grotere Russische leger. De Sovjet-Unie had bovendien fabrieken verplaatst achter de Oeral en beschikte over vrijwel onbeperkte grondstoffen.
9. De bevrijding
Ook in Afrika en Zuid-Italië verloor de As terrein. Op D-day, 6 juni 1944, landden geallieerde troepen in Normandië. Vanaf augustus 1944 werden West-Europese landen bevrijd. Hitler pleegde zelfmoord op 30 april 1945, Duitsland capituleerde op 8 mei. Japan gaf zich in augustus over na Amerikaanse atoombommen op Hiroshima en Nagasaki.
10. De nieuwe wereldorde
Tijdens de Yalta Conferentie begin 1945 verdeelden Stalin, Roosevelt en Churchill Europa. Een groot deel kwam onder Russische invloed. Duitsland werd gesplitst in Oost en West. In Azië wilden bezette landen voortaan zelfstandig zijn, zoals Indonesië na gevechten met Nederland in 1949. Wereldwijd kostte de oorlog 72 miljoen mensenlevens, in Nederland 200.000 (waarvan de helft joods).
